طرح اشتراک نیم بهای نشریات . بررسی مشکلات پیش روی مدیران رسانه ها و هم اندیشی

طرح اشتراک نیم بها و یا به عبارتی “تا نیم بها” ی نشریات که توسط معاونت مطبوعاتی در دولت یازدهم راه اندازی شده است، این امکان را به خوانندگان وعلاقه مندان مطبوعات می دهد که نشریه مورد نظر خود را به نیم بها تهیه کند. اما این طرح نیز مانند هر طرح نو و تازه ای مسایلی را به دنبال داشته که نیاز به اصلاح دارد.

مدیران رسانه ها که با توجه به شرایط اقتصادی بسیاری از خوانندگان خود را از دست داده اند، با راه اندازی این طرح خوشحال بودند که می توانند تا چهار هزار مشترک ثابت داشته و تا حدودی از فروخته شدن قطعی این تعداد از نشریات و تامین بخشی از هزینه های چاپ و کاغذ خود با خیالی آسوده شب سر بر بالین گذارند.
دیگر همه ما اهالی رسانه می دانیم که مطبوعات ایران بنگاه های اقتصادی و درآمدزا نیستند و تعداد کمی از نشریات با اقبال عمومی مواجه بودند و از شرایط اقتصادی مطلوب برخوردار هستند. حال این تقصیر مدیران رسانه هاست یا شرایطی که آنان را اینگونه آموخته کرده ، موضوع دیگری ست که باید بررسی شده و برای آن راه کار ارایه شود.
بهر صورت استقبال از این طرح باعث شد تا تیراژ نشریات بالا رود که خبر بسیار خوبی برای اهالی رسانه بود.
در شرایطی که همه به فکر نان و سرپناه هستند، فرهنگ و ادب سرزمین مان جایی در خانه های مردم پیدا کرده و از خطرجدی که نشریات را تهدید می کرد فاصله گرفته بود. خطر بزرگ فردای بی فرهنگ برای فرزندانمان و تمام اینها ثمره امیدی بود که به دلیل این طرح بر قلب مدیران رسانه نشسته بود.
اما حالا این طرح با مشکلاتی مواجه .شده است و مدیرانی که چند سالی است به حمایت های دولتی عادت کرده اند و یارانه هایشان یک بار در قالب کاغذ دولتی و بار دیگر در قالب وجه نقد دریافت می کردند دیگر نمی توانند روی مبلغ مشخصی حساب کنند ، حالا این طرح را نیز با خطر می بینند و دچار دغدغه هایی شده و سوالات زیادی در این خصوص شده اند.

از این رو انجمن صنفی مدیران رسانه ها اقدام به برگزاری جلسه هم اندیشی اعضای خود با معاونت مطبوعاتی دکتر حسین انتظامی کرده و از آنان خواست تا دغدغه های خود را با معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در میان بگذارند.

به همین منظور این جلسه برای دومین بار برگزار شد و شرکت کنندگان در حدود بیش از دو ساعت به طرح سوالات خود پرداختند و معاون مطبوعاتی با سعه صدر به سوالات گوش فرا داد و سپس به آنان پاسخ گفت که به اهم این گفت و شنود اشاره می شود.

در طرح اشتراک نیم بها این امکان وجود دارد که مدیر نشریه تا 500 عدد نشریه را به صورت اهدایی به خوانندگان و علاقه مندانش تقدیم کند ونیمی از هزینه آن را از وزارت ارشاد بگیرد و از آن طرف تا 3500 تن از علاقه مندان می توانند مشترک نیم بهای یک نشریه باشند و هر شخص تا سه نشریه را می تواند انتخاب کند و به صورت نیم بها مشترک آن باشد.
اما انجام این طرح به همین سادگی ها هم نبود. سود این طرح باعث شد پای عده ای از سرمایه گذارانی که کمترین توجه را به سرمایه گذاری در مطبوعات داشتند باز شود و از این رو مشکلاتی را نیز با خود آوردند.
طبیعی است که بسیاری از نشریات تازه متولد شده از ماه ها و هفته های ابتدایی نمی توانستند 3500 مخاطب پر و پا قرص داشته باشند و به این ترتیب سرمایه گذاران و اپراتورهای توزیع که از این موضوع ذینفع بودند، بایک پیشنهاد تازه به مدیران مسوول تازه کار وارد شدند و آن اهدای 4000 نشریه به صورت رایگان به مخاطبان بود.
اما این کار هم به این راحتی نبود. سیستم سامانه اشتراک نیم بها طوری برنامه ریزی شده بود که باید اسم کامل کد ملی شماره موبایل و آدرس دقیق به همراه کدپستی افراد وارد آن می شد و سپس سیستم کدی را به تلفن همراه فرد ارسال می کرد و در صورت ارایه آن کد ثبت نام فرد تکمیل می شد .
البته این موضوع باعث شد شغلی به نام بازاریاب کدگیری ایجاد شود و بازاریابان به افراد مراجعه می کردند و پیشنهاد می کردند در ازای مشخصات خود ، نشریه کاملا رایگان دریافت کنند.
خوب اینها طبیعی است و اینجا ایران است و سرمایه داران باهوش هستند.معاونت مطبوعاتی برای مقابله با این شرایط هروز مجبور بود راه کار جدیدی بیاندیشد و قانون جدیدی برای طرح اشتراک نیم بها بگذارد.
طرح راستی آزمایی که البته از ابتدای طرح وجود داشت ، به صورت خیلی جدی شروع به انجام شد. در این طرح با مشترکان تماس گرفته می شد و از آنان پرسیده می شد که آیا نشریه به دست آنها می رسد یا خیر؟
مشکل دیگری که خود را نشان داد این بود که گروهی ازاپراتورها نشریات را به دست مخاطبان نمی رساندند و یا اینکه آن را داخل حیاط و یا پارکینگ می انداختند و شاید سایر همسایه های علاقه مند نشریه را بدون اجازه برمی داشتند. بهرحال مخاطبی که با او تماس گرفته شده بود می گفت نشریه به دستش نرسیده است و این باعث می شد نشریه و اپراتور در راستی آزمایی نمره کمتری بگیرند و پرداختی ارشاد به آنها کمتر از تصوراتشان میشد و حساب و کتاب شان را حسابی بهم می ریخت و آنان را عصبانی می کرد.
اتفاق دیگری که افتاد این بود که نشریاتی که تا کنون مسکوت بوده و چاپ نمی شدند حالا به همت اینترنت و مطالب تکراری آن چاپ می شدند و کیفیت مطالب بسیار پایین بود. بعلاوه کیفیت چاپ آنان نیز بسیار پایین بود. این موضوع باعث شد تا قانون دیگری به نام “ضریب کیفی” وارد طرح اشتراک نیم بها و یا همان “تا نیم بها” شود.
ضریب کیفی به نکاتی چون کیفیت چاپ و کاغذ ، صفحه بندی و تولیدی بودن مطالب و چند فاکتور دیگر توجه می کند و به نشریات نمره ای بین صفر تا 100 می دهد که بر آن اساس تعیین می شود چند درصد از بهای نشریه واقعی است و البته این کار در کمیته دیگری به نام تعیین قیمت انجام می شود.
فلسفه وجودی کمیته تعیین قیمت این است که از آنجایی که ارشاد نیمی از بهای نشریات را پرداخت می کرد، تا آنجایی که جا داشت نشریات قیمت شان را بالا می بردند و البته بیشترین قیمتی که پرداخت می شد سه هزار تومان بود.
حالا قیمت ها براساس ضریب کیفی تعیین میشوند و دیگر ارشاد قیمت روی جلد را معیار پرداخت های خود نمی داند.
اینها قوانینی هستند که مدیران مسوول را دچار دردسرهایی کرده اند . آنها نظرات جالبی داشتند. در جلسه هم اندیشی مدیران رسانه ها با معاون مطبوعاتی که به همت انجمن صنفی مدیران رسانه ها برگزار شد آنها به تمام این قوانین اعتراض کردند. چرا که بر این اساس حتی یک پنجم قیمت مجله هم به آنان پرداخت نمی شود و آنان که به نیمی از این پول دلخوش کرده بودند حالا نمی دانستند باید چه کنند؟

فریدون رضوی مدیر مسوول دیده بان توسعه گفت: اگر هدف این طرح تهیه محتوای مطلوب و عرضه آن در بسته بندی خوب و توزیع مناسب آن به مشترکان است، با وجود قوانین سخت آن میسر نمی شود چرا که در غالب این طرح حتی یک پنجم هزینه ها به ناشر بازنمی گردد و مقرون به صرفه نیست.

محسن احمدی اعتقاد داشت باید پای سرمایه گذاران به مطبوعات باز شود. چنانکه به سبنما باز شده و ما اکنون شاهد رشد سینمای ایران هستیم و این اتفاق باید در رسانه ها و مطبوعات نیز بیوفتد. اما به شرطی که تضمینی برای بازگشت سرمایه و سود وجود داشته باشد و این تغییر قوانین امنیت سرمایه را تهدید می کند.
انصاری منش نیز گفت: کل بودجه طرح اشتراک نیم بها سی میلیارد تومان بوده که در سه ماه اول مال 95 حدود ده میلیارد آن هزینه شده است. بقیه آن حتی تا پایان سال را نیز کفاف نمی دهد. بقیه این هزینه از کجا و به چه شکلی تامین خواهد شد.
اروج زاده گفت: چرا روی این طرح تبلیغات انجام نمی شود تا مردم خبردار شوند و مشترکان واقعی باشند و این بی شک به نفع همه خواهد بود که علاقه مندان به هر نشریه ای آنر ا تهیه نمایند و مشتری دائمی آن باشند.
یحیی رضوی مدیر مسوول نشریه مهندسی پزشکی گفت: بسیاری از علاقه مندان و مشترکان نشریات تخصصی مراکز مربوطه به آن رشته ها هستند. اما در طرح اشتراک فقط افراد می توانند ثبت نام کنند. امکانی فراهم شود تا نشریات به مراکز ارسال شوند.
احمد پور مدیر مسوول روزنامه نود گفت: وقتی نشریات را رایگان به مردم می دهیم گاهی این پیام ارسال می شود که این نشریات ارزش خریداری کردن ندارند. بهتراست این نشریات به مناطق محروم ارسال شود که توان خرید ندارند و از نشریات استقبال می کنند.
سید عباسی گفت: توزیع نشریات به صورت هوشمند انجام نمی شود.
آذرنگار اپراتور شهرستان یزد گفت:مجلات در طرح اشتراک نیم بها مورد اقبال اپراتورها و سرمایه گذاران نیستند چرا که درآمد کمتری نسبت به روزنامه ها و به خصوص هفته نامه ها دارند. باید فکری به حال آنها شود که مهجور واقع شده اند .
نوربخش اپراتور دیگر شهر تهران گفت: شهرستان ها نیازمند نشریات هستند و استقبال بیشتری نیز از آن می کنند . اما برای اپراتورها مقرون به صرفه نیست که به شهرستان ها ارسال نمایند. بنابراین باید راه حلی برای آن اندیشیده شود.
مدیر مسوولان دیگر هم خواسته مشترکی داشتند و میگفتند : طرح اشتراک نیم بها برای برخی سودآور است و برای برخی خیر. ما می خواهیم مثل گذشته یارانه بگیریم و پول یارانه ها از طرح اشتراک کاملا جدا باشد.
مدیر مسوول دیگری پرسید: طرح اشتراک نیم بها برای مشترکین است یا ناشران؟! چرا ناشر باید هم تولید کند و هم سرمایه گذاری؟
بعد از حدود دو ساعت و شنیدن سخنان مدیران رسانه ها، معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد لب به سخن گشود. دکتر “حسین انتظامی” در ابتدا اظهار تاسف کرد که چرا این جلسه و هم اندیشی یکسال قبل برگزار نشده بود که بسیاری از مدیران رسانه ها با وجود توضیحات مدیران طرح ، انگار کل موضوع را اشتباه متوجه شده اند.
او ادامه داد: هدف این طرح ایجاد درآمد برای ناشران نبوده است و هدف ایجاد شوک در بازار تقاضا و در نهایت تحرک بازار نشریات بوده است . هدف ایجاد یارانه در مقصد بوده نه مبدا و متاسفانه کسانی در صنف ما وجود دارند که همیشه تصویر غلطی از این صنف ارایه می دهند.
او در ادامه در مورد هدف دیگر این طرح افزود: این طرح ضمنا کمکی برای بازاریابی نشریات و دیده شدن آنهاست تا مشترکین واقعی و همیشگی داشته باشند.
متاسفانه اکنون از 600 هزار نفر مشترک ثبت نام شده در این طرح یک درصد واقعی هستند و ما مجبور هستیم جلوی تخلفات را بگیریم که تا پایان سال حداقل 15 درصد مشترک واقعی در این طرح داشته باشیم.
برای آنچه تا قبل از این اتفاق افتاده و برای پرداخت به نشریات دراین طرح مبلغی بالغ بر سیصد میلیارد تومان نیاز است که ما نمی توانیم برای راضی نگه داشتن نشریات این مبلغ را پرداخت کنیم.
در این دولت یارانه مطبوعات از 50 میلیارد تومان به 103 میلیارد تومان افزایش یافته است که بخشی از آن به دلیل اجرای طرح اشتراک نیم بها بوده است.
اکنون از مدیران مسوول می خواهم اگر اصل این طرح به نظرشان خوب است به اصلاح و تداوم آن کمک کنند و اگر خوب نیست هم اکنون آن را متوقف می کنیم.
این طرح در ابتدا ساده بود و به دلیل اتفاقاتی که افتاد و برخی از سو استفاده ها اکنون پیچیده شد و صاحب نظامنامه ای شده که تا پایان سال 95 تغییری نخواهد کرد.
ناشران خود در این اتفاقات مقصر هستند و باید با صبوری و نظم اقدام به اشتراک گیری واقعی می کردند نه اینکه کار را به اپراتورها واگذار نمایند و اپراتور سالاری راه بیندازند.
نماینده مدیران مسوول در هیات نظارت بر مطبوعات به عوض شدن الگوی مصرف رسانه در تمام جهان اشاره کرد و ادامه داد: با این شرایط رسانه های همگانی و از جمله مطبوعات با تهدید جدی رسانه های موبایل محور مواجه هستند و ما در تلاشیم تا با طرح اشتراک نیم بها کمکی باشیم برای مطبوعات تا راه نجاتی بیابند . هدف این طرح رایگان دادن نشریات به مردم نیست و رایگان دادن نشریات به مردم نه تنها به آنها کمکی نمی کند بلکه حرمت آنان را زیر سوال می برد.
او در ادامه افزود: ضریب کیفی یکی از اصلی ترین سیاست های ما در طرح اشتراک نیم بهاست که به کمک همه سعی داریم تخصصی تر انجامش دهیم.

مدیران مسوول که از این اخبار خرسند نشدند از انتظامی خواستند تا در قوانین تجدید نظر کند و به آنها خبر خوب دهد که بااین پاسخ وی مواجه شدند: آقایی که خبر خوب می داد رفته و اگر شما بخواهید باز خواهد گشت .اما این به نفع مطبوعات نیست